هۆكاری سەرەكی چەوساندنەوە لە سیستمی كاپیتالیزمدا، وەك ماركس ئاماژەی پێداوە بۆ چەمكی نامۆبوون لە ئاكامی زێدەبایی دەگەڕێتەوە. لە سەدەی بیست و یەكەمدا چەمكی نامۆبوون بە شێواز و ڕەهەندی جیاواز بەردەوامە و، لەوانەیە لەم هەلومەرجەدا كرێكاران و هێزی كارگەر بە شێوەیەكی گشتی لە ناوەندە سەرمایەدارەكاندا، بە بەراورد لەگەڵ سەدەی پێشوودا، ئێستا پارەی زیاتریان دەست دەكەوێت، بەڵام ئەو زیادبوونە دڵۆپێكە لە دەریایەك ئەگەر لەگەڵ زیادبوونی سامان و داهاتی كاپیتالیستەكان بەراورد بكرێت. بەم جۆرەش بەردەوام دەرفەتی زیادبوونی جیاوازییەكان ڕۆژ لە دوای ڕۆژ زیاتر دەبێت.
لە بەشی چوارەمی كتێبی “خێزانی پیرۆز” (1845)، ماركس دەڵێت كە هەردوو چینی سەرمایەدار و پرۆلیتاریا مامەڵە لەگەڵ ئاكامەكانی دیاردەی نامۆبوون دەكەن، بەڵام بە شێوازی جیاواز. سەرمایەداران و خاوەن ئامرازەكانی بەرهەمهێنان نامۆبوون بە بنەمایەك بۆ بوون و قورسایی خۆیان دەزانن، لە كاتێكدا نامۆبوون بۆ چینی كارگەر هۆكارێكی فشارە لەسەر گوزەرانی ژیانیان و زەمینەیەكی ناكۆكی و ململانێیە.
بەم جۆرە هاوكێشەی ئاكامی پەیوەندی چینایەتی لە چەمكی نامۆبووندا، بریتییە لە زیادبوون و كەڵەكەبوونی قازانج بۆ سەرمایەداران و زیادبوونی بە میراتمانەوەی هەژاری بۆ چینی كارگەر و چەوساوەكان.
تا ئێستا خاوەنداریەتی تایبەت بۆ ئامرازەكانی بەرهەمهێنان، كە ناوەندی فرەوانی ڕەنجدەرانی بیروبازوو لێی بێبەشە، هۆكاری سەرەكییە بۆ دیاردەی نامۆبوون و، جگە لە شێوازی دابەشكردنی كار، كە دەبێتە هۆی پارچەبوونی پڕۆسەكانی بەرهەمهێنان و سنوورداركردنی داهێنانی هێزی كار و، بوونیان بە ئامرازێك لە ناو ئامێری زەبەلاحی بەرهەمهێناندا.
لە ئاكامی نامۆبوون هێزی كاری نوێ و ناوەندی فرەوانی بێكاران و هەژاران كۆنتڕۆڵی ژیانی خۆیان لە دەست دەدەن. هەستكردن بە تەنیایی و جیابوونەوە لە كۆمەڵگە و زیادبوونی كێشەی دەروونی و گرفتە كۆمەڵایەتییەكان بەهۆی نەبوونی پەیوەندییە ڕاستەقینەكان لەنێوان تاكەكاندا ئاكامی سەرەكی نامۆبوونە.
لێكەوت و كارتێكەری نامۆبوون لەسەر كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی لە سەدەی بیست و یەكەمدا بووەتە دیاردەیەكی فرەوان كە تەواوی جومگەكانی ژیانی كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی گرتووەتەوە.
لە بواری سیاسیدا لە ئاكامی فرەوانبوونی دەسەڵاتی سەرمایەداری و كۆمپانیا فرەنەتەوەییەكان و كۆنتڕۆڵكردنی سیاسەتی نێودەوڵەتی، دیاردەی نامۆبوون لە باوەڕنەبوونی ناوەندی فرەوانی خەڵكە بە بەها و كارتێكەری سیاسەتە گشتییەكان لەسەر چارەنووسی خەڵك و باری گوزەرانی ژیانیان، بە جۆرێك گومان لە سەر كارتێكەری سیستمە سیاسییەكان و كارابوونیان بۆ بەڕێوەبردنی كۆمەڵگە دەكرێت و، پەیتا پەیتا ناوەندی پەراوێزخراوەكان لە كۆمەڵگەی مرۆڤایەتیدا فرەوانتر دەبێت، بەو جۆرەی کە تاكەكان هەست بەوە بكەن كە تەنیا ژمارەن.
پەرەسەندنە مەزنەكان لە بواری ژیری دەستكرد و كارتێكەرییان لەسەر پڕۆسەی بەرهەمهێنان كە لە بەرژەوەندی كەڵەكەبوونی سەرمایە بەكاردەهێنرێت، كارتێكەری خۆی لەسەر پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان جێهیشتووە، بەتایبەتی كاتێك ژیری دەستكرد و ئامێرەكان كۆنتڕۆڵی پڕۆسەی بەرهەمهێنان دەكەن و، سەرجەم دەستكەوتەكان بۆ سەرمایەداران و كەڵەكەبوونی سامانی ئەوان دەگەڕێتەوە، هێزی كاری مرۆیی هەست بە دوورخستنەوە لە پڕۆسەی بەرهەمهێنان دەكەن و، ئەمەش هاوكاتە لەگەڵ ئەوەی فشاری كار و ژیان لە شارە گەورەكان وای لە تاكەكان كردووە كاتیان نەبێت بۆ بیركردنەوە یان گەشەپێدانی خۆیان.
قەیرانەكانی سەرمایەداری هاوچەرخ وای كردووە دیاردەی نامۆبوون بواری پەیوەندییە مرۆیییەكان بگرێتەوە، كە لەم هەلومەرجەدا ناجێگیرە و، بووەتە هۆی بڵاوبوونەوەی نیگەرانی و خەمۆكی و هەستكردن بە تەنیایی بەهۆی فشاری كۆمەڵایەتی و ئابوورییەوە.
لە لایەكی دیكەوە چەمكی نامۆبوون لە زیادبوونی دیاردەی كەلتووری بەكاربەری خۆی دەبینێتەوە، بە جۆرێك وای لە تاكەكان كردووە هەست بەوە بكەن كە بەهایان پەیوەستە بەو شتانەی كە هەیانە، نەك بەوەی كە ئەو شتانە چین.
بە شێوەیەكی گشتی دیاردەی نامۆبوون لەگەڵ پەرەسەندنی سەرمایەداری هاوچەرخ و زیادیوونی هەژموونی لیبرالیزمی نوێ كارتێكەری لەسەر ژیانی تاك و كۆمەڵگە و ژیانی سەرجەم مرۆڤایەتی زیاتر بووە و، مەترسییەكانیش لەگەڵ هەژموونی پۆپۆلیستی وای کردووە جەماوەر بەرەو ڕێگەیەكی چەواشە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ نامۆبوون و لێكەوتەكانی بڕوات.
نامۆبوون دیاردەیەكی حەتمی سیستەمی سەرمایەداری گڵۆباڵە. ئەگەر هەندێ وڵاتانی دنیا لەوانە وڵاتی ئێمە، لەم ڕەوشەودا تێكەڵەیەكی ناسەقامگیرە لە ڕیزبەندی چینایەتی و بە قۆناغە نەریتییەكانی پێشكەوتنی سەرمایەداری و هۆشیاری چینایەتیدا تێنەپەڕیوە، بەڵام نامۆبوونی چین و توێژی كۆمەڵایەتی تێیدا دیارە.
گومان لەوەدا نییە كە ماركسیزم ڕێگەچارەی بۆ بنبڕكردنی نامۆبوون بە كۆتاییهاتن بە سەرجەم شێواز و دیاردەكانی چەوساندنەوەی مرۆڤ و، سەرخستنی ئەڵتەرناتیڤێك بۆ سیستمی سەرمایەداری و سەروەری لۆجیكی بازاڕ لەسەر بەمرۆییكردنی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان، دەستنیشانكردووە، بەڵام تا هێنانەدی ئەو جێگرەوەیە بۆ سەرمایەداری هاوچەرخ گرنگە فشاری مرۆڤایەتی پێشكەوتنخواز و كاری تێكۆشەرانە ئەم بوارانەی خوارەوە بگرێتەوە:
چارەسەرە پێشنیاركراوەكان بۆ كەمكردنەوەی دەركراوی:
ـ بەهێزكردنی ئاڕاستەی یەكسانیی كۆمەڵایەتی و ئابووری بۆ كەمكردنەوەی بۆشایی سامان و داهات لە نێوان چینە جیاوازەكان و، یەكسانی نێوان ژن و پیاو لە بواری كرێی كار و مووچەی هەردوو ڕەگەز وەك بنەمایەك بۆ کۆمەڵگەیەكی تەندروست.
ـ بیركردنەوەی لە دووبارە كاراكردنی كەلتووری كار بۆ گەیشتن بە هاوسەنگی لەنێوان ژیانی پیشەیی و كەسیدا.
ـ كاركردن و هاندانی پتەوكردنی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییە ڕاستەقینەكان، بە جۆرێك كە سوودوەرگرتن لە تەكنەلۆژیا شوێنی پەیوەندی مرۆیی نەگرێتەوە.
ـ پاراستنی شوناس و ناسنامەی كەلتووری و جەختكردنەوە لەسەر فرەبوون و هەمەجۆریی شارستانییەكانی مرۆڤایەتی لەناو چوارچێوەی جیهانیبوون.
ـ بەرپرسیاری دەوڵەت لە مسۆگەركردنی خومەتگوزاری پەروەردەیی و تەندروستی.
ـ كاراكردن و زیادكردنی بەئاگایی و هۆشیاری ژینگەیی وەك ئەركێكی جیهانی بۆ نزیككردنەوەی مرۆڤ لە سروشت.
ـ بایەخدانی تایبەت بە بابەتی دەروونی و دانانی لە نەخشەی نیشتمانی و دەزگە نێودەوڵەتییەكاندا بۆ باشتركردنی پشتیوانی دەروونی و سۆزی بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ دیاردە ناهەموارەكان و نەخۆشییە دەروونییەكان.
ـ بەكارهێنانی ژیری دەستكرد لە پێناوی بەرژەوەندی سەرجەم کۆمەڵگە و گەشەسەندی گشتی، بە جۆرێك نەبێتە جێگرەوەی هیزی داهێنان و ئاگایی مرۆڤ.
