تیۆری Primordial رەسەن یان سەرەکی بانگەشەی چەند ئاڕگیۆمێنتێک دەکات کە دەکرێت ململانێ و رکابەرییەکانی نێو کەرکووک و ناوچە دابرێندراوەکانی لە عیراق پێ بخوێنینەوە. ئەم تیۆرە لەسەر ئەم وێنەیە نەخشێنراوە کە گوایە ململانێی نەژادی دیاردەیەکی سروشتی و ئاساییە چونکە رەگ و ریشەیەکی مێژوویی هەیە و پێدراوی خواوەندە. واتە مرۆڤ بەهۆی جیاوازی لە ناسنامە، زمان، مێژوو، خاک، ئاین و بیروباوەڕی دەکەوێتە دۆخی ململانێوە کە خۆی رۆڵی لە بیناکردن و چێکردنیدا نەبووە و سروشت بەشێوەی خۆرسک پێی بەخشیوە.
چەقی بانگەشەی ئەم تیۆرە پێداگرییە لەسەرئەوەی کە نەژاد و ناسنامە دۆخێکی جێگیر، رەق و وەستاون Static گۆڕانی بەسەردا نایەت و هیچ جۆرە گۆڕان و دینامیکیەتێک لەخۆناگرێت. پێچەوانەی تیۆری Constructivism بنیادی کۆمەڵایەتی کە پێی وایە پاڵنەری ئابووری-کۆمەڵایەتی رۆڵ لە ململانێ ئینتیکییەکان دەبینن. لێرەوە کاتێک گڕووپێکی نەژادی لە سیاسەت، حکومڕانی و یاسادانان پەراوێزدەخرێت ململانێی دێتەپێشەوە. ئەگەرچی ئەم تیۆرە ناتوانێت هەموو گۆشە و دیوە شاراوە و نەبینراوەکانی ململانێی ئیتنیکی لە عیراق بخوێنێتەوە چونکە:
یەکەم: بەر لە دۆزینەوەی نەوت لە کەرکووک لەساڵانی بەر لە ١٩٢٧ ململانێی ئیتنیکی نەبووە و نەبینراوە. بەڵام کاتێک دەوڵەتی عیراق دروست دەبێت، کەرکووک دەبێت بە خاوەن ستاتۆی یاسایی-سیاسی و خاوەن سەرچاوەی سروشتی بەتایبەت نەوت، ململانێی ئیتنیکی دێتەکایەوە و دواتریش فۆڕمی ململانێکە چڕتر و فراوانتر دەبێت.
دووەم: سیاسەتی بەعەرەبکردن، راگواستن، گۆڕینی دیمۆگڕافیا و دەستکاریکردنی سنوری کارگێڕی کەرکووک و ناوچە دابڕێندراوەکان ئاماژەی زاڵ و بینراوی ململانێکەن و دەکرێت لەم داتایەی خوارەوە وێنەکە ڕوونتر ببینین کە سەرژمێری سێ کاتی جیاوازی نەتەوە ئیتنیکەکانە لە کەرکووک:
-لەسەرژمێری ساڵی ١٩٥٧دا ڕێژەی کورد لە کەرکووک ٤٨% و عەرەبیش ٢٨% و تورکمان ٢١%
-لەسەرژمێری ساڵی ١٩٧٧ ڕێژەی کورد دادەبەزێت بۆ ٣٨% و عەرەب بەرزدەبێتەوە بۆ ٤٥% و تورکمانیش دادەبەزێت بۆ ١٧%
-لەسەرژمێری ساڵی ١٩٩٧ ڕێژەی کورد دووبارە دادەبەزێت بۆ ٢١% و عەرەب جارێکی تر بەرزدەبێتەوە بۆ ٧٢% و تورکمانیش دادەبەزێت بۆ ٧%
هەموو ئەو گۆڕان، دەستکاریکردن و داڕشتنەوەی هەندەسەی کۆمەڵایەتی و ئیتنیکی لە کەرکووک و ناوچە دابڕێندراوەکان دوو هێما و وێنەی سەرەتایی و پێشوەختەمان پێدەدەن: یەکەم: پرسی نەژاد جێگیر و نەگۆڕاوە و لە پڕۆسەیەکی مێژووییدا فۆڕم، شێوە و یەکێتی ئیتنیکی وەردەگرێت و بە ئامراز و هێزی ڕەق هەڵناوەشێتەوە و ناتوێندرێتەوە.
دووەم: ململانێی نەژادی ڕاستە خۆرسک و جێگیرە، بەڵام دەکرێت فاکتەری ئابووری <نەوت و سامانی سروشتی Natural Resources> فاکتەری کۆمەڵایەتی زەمینەی جۆشدان و جوڵاندنی بۆ ساز و ئامادە بکات. چونکە دەگوترێت پێشتر هەموو نەتەوە و ئیتنیکە جیاوازەکانی کەرکووک بەیەکەوە ژیاون، زمانی یەکتریان زانیوە تائێستاشی لەگەڵدا بێت، ژن و ژنخوازی و پەیوەندی هاوڕێیەتی، دراوسێیەتی و هاوبەندی و رایەڵەی کۆمەڵایەتی گڕووپە ئیتنیکییەکانی ئەوشارەی بەیەکەوە بەستۆتەوە.
دیارە لە دامێن-خوارەوەی کۆمەڵگەوە هیچ تەنگەژە و ململانێیەک نەبووە، بەڵام فاکتەری ئابووری و بەرژەوەندی سیاسی کە سەرەوە ململانێکان بینادەکات تاوەکوو دەگاتە جینۆساید و نکۆڵیکردن لە ناسنامەی کورد و تورکمان. قوڵایی ئەم ململانێ و سڕینەوە نەژادییە لەدوای خۆماڵیکردنی نەوت لە عیراق دەگات بە لوتکە.
