شرۆڤه‌
ئاراستەکان

باجی ئەوروپییانە‌ و گوزەرانی ئەفریقییانە

زیرەك كەمال

 

بیست ساڵ بەر لە ئێستا وتارێكم لە ژێر ناونیشانی (باجمان ئەورپییانەیە‌ و گوزەرانمان ئەفریقییانەیە) نووسی. وا هەست دەكەم ئەو دۆخەی بیست ساڵ بەر لە ئێستا ئەو وتارەم تیادا نووسی، لەگەڵ دۆخی ئێستادا بەراوردی بكەین، دۆخی ئێستای هەرێمی كوردستان لە ڕووی وەرگرتنی باج زۆر خراپترە، نەك هەر ئەمە بەڵكو ئەوەی ئێستا بەناوی باج لەسەر هاووڵاتییان پیادە دەكرێت، بە جۆرێك تاو و گوشاری بۆ خەڵك هێناوە، ئەوەی داهات‌ و سەرمایەیەكی بە دەستەوە بێت لەم بارودۆخە ڕادەكات‌ و دەچێت لە مووسڵ‌ و بەغدا و بەسڕا و وڵاتانی كەنداو سەرمایەكەی خۆی دەخاتەگەڕ ‌و لەوێ‌ بەرهەمهێنان دەكات‌.
بۆ هەواڵ و زانیاری بەردەوام زێدپرێس لە تێلیگرام وەربگرە

 

دۆخ بەم شێوەیە بڕوات هیچ سەرمایەدار‌ و پارەدارێك لە هەرێمی كوردستان نامێنێت‌ و هەمووی لە دەست وەرگرتنی باج، بە پەلەپڕووزە لە هەرێم ڕادەكات.

هاووڵاتی ئاسایی كە هیچ جۆرە دەسەڵاتێكی نییە و باج هەناسە و بڕستی لێ بڕیوە، تووشی بارێكی سەخت و دژواری كردووە. وای لێ هاتووە، ئەگەر بە مەبەستی بۆنەیەكی كۆمەڵایەتی‌ و سەردانیش بچیتە یەكێك لە فەرمانگەكان، باجت لێوەردەگرێت. باجی ژینگە و ڕێگەوبان بە نموونە وەربگرین، ئادەی چیان کردووە بۆ ژینگە، ڕێگەوبانمان بوونەتە ڕێگای مەرگ.

دیارە باج لە وڵاتانی دیموكراسی‌ و پێشكەوتوودا ڕۆڵێكی گەورە و بنچینەیی دەبینێت لە بوژانەوە و بەهێزكردنی ژێرخانی ئابووری‌ و گەشەپێكردنی سیستەمی بەرهەمهێنان‌ و لەسەرپێ‌ وەستانی حكوومەت ‌و سیستەمی ئابووری وڵات‌، بگرە باج یەكێكە لە شافاكتەرەكانی پێشكەوتنی وڵات‌ و بوژانەوە لە هەموو ڕوویێكدا.

هەربۆیەش دەبینین كە هاووڵاتییان لە وڵاتانی پێشكەوتوو و دیموكراسی بەوپەڕی دڵگەرمی‌ و ڕەزامەندی‌ و پێخۆشحاڵبوون باجی خۆیان دەدەنە حكوومەت‌، بگرە نەك هەر دڵگران‌ و ناڕازی نین، بەڵكو پێشیان خۆشە، چونكە ئەوەی حكوومەت بەناوی باج لە هاووڵاتییان وەریدەگرێت لەسەر بنەمایەكی ڕوون‌ و شەفافە و بۆ ڕای گشتی بڵاوی دەكاتەوە. هەر لەسەر ئەم بنەمایەش خودی باجی وەرگیراو لە هاووڵاتییان لە ژێرخانی ئابووری‌ و دامەزراوە خزمەتگوزارییەكان سەرف دەكرێتەوە، بۆیەش هەر كاتێك هاووڵاتی‌ و تاك‌ و خەڵكی باج لێوەرگیراو نەیزانی‌ و زانیاری لەبارەی ئەو باجە نەبێت چی لێدێت‌ و دەچیتە كام گیرفان‌ و خەزێنە، وا دەزانن ئەمە سیستەمی باج نییە و بگرە ڕووتاندنەوەی خەڵكە.

ئاخر ناكرێت لە وڵاتێك سیستەمی باج بەشێوەیەك بێت خەڵكی هەراسان بكات‌ و وا هەست بكات كە ئەو چایەی دەیخواتەوە و ئەو پارووە نانەی دەیخوات باجی لەسەرە، كەچی كۆمەڵانی خەڵك وا هەست بكەن ئەو باجەی لێی وەردەگیرێت، هیچ ڕۆڵێكی نییە لە بوژاندنەوەی ئابووری‌ و ژیان‌ و گوزەرانی خەڵك. ئیدی ناكرێت ئەمە ناوی باجی لێ‌ ببینرێت‌، بەڵكو دەكرێت ناوی لێ‌ بنرێت سەرانە و پووشانە و سورانە، ئاخر لێرە بۆ دروستكردنی خانوویێك كە تیایدا نیشتەجێ‌ بیت یازدە جۆر باج وەردەگیرێت، بۆ دروستكردنی كارگەیەكی بچووك‌ و دانانی موەلیدەكی گەڕەك، كەركەدەنێك بەناوی بەرپرسی سیاسی دەبێتە برایەپشت و دەبێت بەشێك لەسەرمایەی خۆت بدەیە ئەو بەناو سیاسییە، ئەگەر لەوانەی سیاسی، تاقیكردنەوەی پێ‌ بكەی سفر لەسەر سەد دەهێنێت.

من كە ئێستا ئەم وتارە دەنووسم، لیستێكم لایە، كە لە دووسەد ‌و بیست ‌و پێنج كەس پێك دێت‌ و هەموویان دۆست‌ و ئاشنای منن لە دەست وەرگرتنی باج هەڵاتوون، ڕوویان لە بەغدا و ئیمارات كردووە. ئەگەر بێت‌ و باجوەرگرتن بەم شێوەیە لەسەر هاووڵاتییان بمێنێتەوە، كوردەواری گوتەنی ئەوەی دوو فلوسی لەخۆی زیاتری هەبێت، هەرێم بەجێ‌ دەهێڵێت‌ و لە وڵاتی تر سەرمایەگوزاری دەكات. داخەكەم هۆكارگەلێك هەن بۆ دابەزینی ئاستی ئینتیمای نەتەوەیی‌ و نیشتمانی لە كوردستان‌، یەكێك لەو هۆكارانە وەرگرتنی بێبەرنامە و ناڕوونییە لە سیستەمی باج.

برادەرێك گێڕایەوە گوتی لەو ماوەیە ویستم پڕۆژەیەك بە نووسراو بدەمە یەكێك لە فەرمانگەكان بە مەبەستی خزمەتكردن بەو فەرمانگە و منیش ڕووم لە فەرمانگەكە كرد. پێیان گوتم عەریزەیەكی لەگەڵ بنووسە (خولاسەی كەلام) تا پڕۆژەكەم گەیاندە سەرۆكی فەرمانگە، بە پوول‌ و شتی سەیر سەیر حەفتا هەزار دینارم ڕۆیشت. پرسیارەکە ئەوەیە، ئەوان لە باج ئەوروپییانە مامەڵە دەکەن و لە خزمەتگوزاریش نموونەی خراپترینن.

زیرەک کەمال

نووسەر و سیاسی

بابه‌تی په‌یوه‌ندیدار

سه‌رنجێک بنووسە

پۆستی ئەلیکترۆنییەکەت بڵاوناکرێتەوە. خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

Back to top button