لە کۆتایی ٢٠٠٦ەوە تا ناوەڕاستی ئەمساڵ، لانیکەم حەوت ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق ئامادەکراون، بەڵام هیچ کامێکیان نەگەیشتوونەتە قۆناغی پەسندکردن.
پاڵپشت بە ناوەڕۆکی دەستووری هەمیشەیی عێراق، دەبوو کەرتی نەوت و گازی عێراق بە یاسایەکی تایبەت ڕێکبخرێت، بەهۆی ئەوەی عێراق یاسایەکی یەکگرتووی نەوت و گازی نییە و کەرتەکە بەگشتی بە ژمارەیەک یاسا و بڕیاری پچڕپچڕ بەپێی بوارەکانی کارکردن ڕێکخراوە.
پاش نووسینەوە و پەسندکردنی دەستووری نوێی عێراق لە ساڵی ٢٠٠٥ و خستنە بواری جێبەجێکردنی لە ساڵی ٢٠٠٦دا، دەبوو بە یاسایەکی یەکگرتوو و بنچینەیی شێوازی بەڕێوەبردنی کەرتی نەوت و گازی عێراق ڕێکبخرێت، بەتایبەت لەوەی پێوەندی بە دەسەڵاتەکانی حکوومەتی فیدڕاڵی و دەسەڵاتەکانی حکوومەتی هەرێمەکان و پارێزگا بەرهەمهێنەکانی نەوت هەیە.
ناکۆکییەکانی نێوان حکوومەتی هەرێمی کوردستان و دەسەڵاتدارانی حکوومەتی عێراق لە بەغدا، هۆکار بوون لەوەی تا ئێستا یاسای نەوت و گازی عێراق پەسند نەکرێت، بەدڵنیایی هۆکاری کارتێکەری دەرەکی هەبوون، کە خۆی لە دەستێوەردانی وڵاتانی ناوچەکە و نێودەوڵەتی لە سیاسەتی گشتی عێراقی دوای ٢٠٠٣ دەبینێتەوە.
ئەوەی پەیوەندی بە حکوومەتی هەرێمی کوردستان و عێراقەوە هەبێت، ساڵی ٢٠٠٦ هەردوو حکوومەت ڕێککەوتن لەسەر ئەوەی کە تا تەممووزی ساڵی ٢٠٠٧ یاسای نەوت و گازی عێراق پەسند بکرێت، وێڕای پێکهێنانی لێژنەیەکی باڵا بۆ ئامادەکردنی یەکەمین پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق، بەڵام هەوڵەکە سەرکەوتوو نەبوو.
ساڵی ٢٠٠٦ هەردوو حکوومەت ڕێککەوتن لەسەر ئەوەی کە تا تەممووزی ساڵی ٢٠٠٧ یاسای نەوت و گازی عێراق پەسند بکرێت
بەدرێژایی هەموو ئەو ساڵانە، حکوومەتی هەرێم پێداگیری لەسەر گرەنتیکردنی هەندێک دەسەڵاتی بەڕێوەبردن لەسەر کەرتی نەوت و گازی سنووری هەرێمی کوردستان کردووە، ئەوەش پاڵپشت بە ماددەکانی ١١١ و ١١٢ و ١١٥ و ئەوانی دیکە، کە دەسەڵات و پەیوەندییەکانی هەریەک لە حکوومەتی فیدڕاڵی و حکوومەتی هەرێم و پارێزگا بەرهەمهێنەکانی نەوت لە عێراق دیاری دەکەن.
لە بەرانبەردا کابینە یەک لە دوای یەکەکانی حکوومەتی عێراق، بەردەوام پێداگیرییان لەسەر داڕشتنی یاسایەک کردووەتەوە، کە دەسەڵاتێکی مەرکەزی لە بەغدا بەسەر کەرتی نەوت و گازی سەرتاسەری عێراق بسەپێنێت، یاسایەکە بەجۆرێک بێت، کە ڕۆڵی هەرێم و پارێزگا بەرهەمهێنەکانی نەوت نەهێڵێت و لە باشترین حاڵەتدا ڕۆڵی ڕاوێژکاری و پێشنیازکردنیان هەبێت، نەک هاوبەشێکی ڕاستەقینە لە بەڕێوەبردنی کەرتەکەدا.
ئەو دوو ئاڕاستە جیاوازە، هۆکار بوون لەوەی لە هەموو قۆناغەکانی تا ئێستا، چەندین ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گاز لە عێراق ئامادە بکرێن، بەڵام هیچ کام لە ڕەشنووسی پڕۆژەیاساکان بە قۆناغی پەسندکردن نەگەن.
ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق لە ١٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٦
یەکەمین ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق، کە بە دەستپێشخەری ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سروشتییەکانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان(کابینەی پێنجەم تا هەشتەم) ئامادەکرا و لە هەمان ساڵدا پێشکەشی کابینەکەی نووری مالیکی کرا. ئەوکات هێشتا لایەنی عێراقی هیچ ئامادەکارییەکی بۆ یاسای نەوت و گازی عێراق نەکردبوو. ڕەشنووسی پڕۆژەکە لەلایەن سەرۆکوەزیران و تیمەکەی وەرگیرا و لێژنەیەک بۆ پێداچوونەوە بە ڕەشنووسەکە لە سەر ئاستی عێراق و هەرێمی کوردستان پێکهات.
ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق لە ١٥ی شوباتی ٢٠٠٧
ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق لە شوباتی ٢٠٠٧، بەرهەمی ئەو ڕەشنووس و ڕێککەوتنە بوو، کە لە سەرەتای ٢٠٠٦ەوە لەلایەن حکوومەتی عێراق و کوردستان ئیمزا کرا بوو، بەمەبەستی دەرکردنی یاسای نەوت و گازی عێراق لەماوەی ساڵی ٢٠٠٧دا. ڕەشنووسەکە، یەکەمین ڕەشنووسی یاسای نەوت و گازی عێراقە، کە هەردوو حکوومەتی عێراق و کوردستان لە ئامادەکردن و داڕشتنەوەی ناوەڕۆکەکەی بەشدار بوون و هەردوولایەن لە سەرەتادا ڕەزامەند بوون لەسەر پەسندکردنی، بەڵام دواجار لایەنی عێراقی پاشگەزبوویەوە و هەوڵی پەسندکردنی پڕۆژەیاسایەکە سەرکەوتوو نەبوو.
ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق لە ٣ی تەمووزی ٢٠٠٧
لە ٣ی تەمووزی ٢٠٠٧، سێیەمین ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق خرایەڕوو. ئەو ڕەشنووسە، لە هەموارکردنەوە و پێداچوونەوەی هەمان پڕۆژەیاسای نەوت و گازی شوباتی ٢٠٠٧ەوە سەرچاوە دەگرێت. پاش ئەوەی لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق کە لە شوباتی ٢٠٠٧ ئامادە کرا بوو، بەمەبەستی پێداچوونەوەی چەمکی و زمانەوانی، ڕەوانەی ئەنجوومەنی شورای دەوڵەتی عێراق کرا، ئەنجوومەنی شورا، لە جیاتی چاککردنەوەی چەمک و زاراوەکان لەڕووی یاساییەوە، دەستکاری ناوەڕۆکی پڕۆژەیاساکەیان کردبوو، بەجۆرێک کە گۆڕانکارییەکی جۆری لە ناوەڕۆکی پڕۆژەیاساکە لە بەرژەوەندی دەسەڵاتێکی مەرکەزی بەغدا لە بەڕێوەبردنی کەرتی نەوت و گازی سەرتاسەری عێراق کرا بوو.
هەوڵەکەی ئەنجوومەنی شورا، خۆی لە خۆیدا هەوڵەکانی بۆ پەسندکردنی یاسای نەوت و گازی عێراق لەو قۆناغەدا کۆتایی پێهێنا
دەستکاریکردنی ناوەڕۆکی ڕەشنووسی پڕۆژەیاسایەکە، لایەنی کوردستانی بە تەواوەتی نیگەران کرد، هەوڵەکەی ئەنجوومەنی شورا، خۆی لە خۆیدا هەوڵەکانی بۆ پەسندکردنی یاسای نەوت و گازی عێراق لەو قۆناغەدا کۆتایی پێهێنا. لەکاتێکدا حکوومەتی هەرێم نەچووە ژێرباری ڕەشنووسە دەستکاریکراوەکە و پێداگیری لەسەر هێنانە پێشەوەی هەمان ئەو ڕەشنووسە دەکردەوە، کە لە شوباتی ٢٠٠٧دا بە هاوبەشی گەڵاڵە و ئامادە کرابوو، بەڵام لایەنی عێراقی ڕەتیان کردەوە بۆ پڕۆژە هاوبەشەکە بگەڕێنەوە.
بەو شێوەیە، ئەو ڕەشنووسەیش نەیتوانی قۆناغی پەسندکردن ببڕێت.
ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق لە ١٧ی ئابی ٢٠١١
هەر لە ساڵی ٢٠٠٧ەوە، لە ئاست هەردوو لایەنی حکوومەتی هەرێمی کوردستان و حکوومەتی عێراق، هەروەها لە ئاست لایەنی کوردستانی و عێراقی لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، گفتوگۆ و دانوستان بۆ دەرکردنی یاسای نەوت و گازی عێراق بەردەوام بوون.
لە چەندین دیدار و کۆبوونەوەکان لە نێوان هەردوو حکوومەتی عێراق بە سەرۆکایەتی نووری مالیکی و حکوومەتی هەرێم بە سەرۆکایەتی بەرهەم ساڵح، گفتوگۆ لەسەر هێنانە پێشەوەی ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق کران، لایەنی کوردستانی داوای بە بنەماگرتنی هەمان ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراقیان دەکرد، کە لە شوباتی ٢٠٠٧ ئامادە و ڕێککەوتنی لەسەر کرا بوو.
لێژنەی وزە و سامانە سروشتییەکان لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، بە هەندێک گۆڕانکاری و دەستکاری لاوەکییەوە، لە ١٧ی ئابی ٢٠١١دا، پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراقی بۆ سەرۆکایەتی ئەنجوومەنی نوێنەران بەرز کردەوە
هەوڵەکان بۆ گەڕانەوە بۆ ڕەشنووسەکەی شوباتی ٢٠٠٧، لە ئاستی ئەنجوومەنی نوێنەرانیش هەبوون، لێژنەی وزە و سامانە سروشتییەکان لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، بە هەندێک گۆڕانکاری و دەستکاری لاوەکییەوە، لە ١٧ی ئابی ٢٠١١دا، پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراقی بۆ سەرۆکایەتی ئەنجوومەنی نوێنەران بەرز کردەوە. پرۆژەکە وێڕای هەندێک دەستکاری و گۆڕانکاری، بەڵام لاوەکیین، هەر لە پڕۆژەیاساکەی شوباتی ٢٠٠٧ەوە هاتووە. لەو نووسراوەی کە لێژنەی وزە و سامانە سروشتییەکان وەک پاشخانی پڕۆژەیاسایەکە بۆ سەرۆکایەتی ئەنجوومەنی نوێنەرانی ناردووە، ئاماژەی بە پێویستی گفتوگۆکردن لەسەر پڕۆژەیاسای نەوت و گازی شوباتی ٢٠٠٧ کردووە، زیاتر بەهۆی ئەوەی پڕۆژەکە بە هاوبەشی لە نێوان هەردوو تیمی عێراق و کوردستان ئامادە و ڕێککەوتنی لەسەر کراوە، بەڵام ئەو هەوڵەیش سەرکەوتوو نەبوو. لایەنە زاڵەکانی عێراق نەهاتنە ژێرباری پەسندکردنی پڕۆژەکە.
ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق لە ٥ی ئەیلوولی ٢٠١١
وەک هەوڵێکی کۆنکرێتی بۆ کۆتاییهێنان بە گفتوگۆکردن لەسەر ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق، کە لە شوباتی ٢٠٠٧ ئامادە و ڕێککەوتنی لەسەر کرا بوو، لەلایەن نووری مالیکی و تیمەکەی لە ساڵی ٢٠١١دا، ڕەشنووسێکی دیکەی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق ئامادە کرا.
نووری مالیکی سەرۆکوەزیرانی عێراق لە ٥ی ئەیلوولی ٢٠١١دا، کۆبوونەوەیەکی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراقی ڕێکخست، بەشێوەیەکی کتوپڕ ڕەشنووسی پڕۆژەیاسا نوێیەکەی خستەڕوو و وەک هەمان پڕۆژەیاسای ڕێککەوتنی لەسەرکراوی شوباتی ٢٠٠٧ ناساندی، ئەوە هەوڵێک بوو بۆ دەستخەڕۆکردنی نوێنەرانی کوردستان لە ئەنجوومەنی وەزیران بۆ ئەوەی ئیمزای لەسەر بکەن و بەناوی هەمووانەوە ڕەوانەی ئەنجوومەنی نوێنەران بکرێت.
لایەنی کوردستانی بەزوویی لە ناوەڕۆکی پڕۆژەیاسایەکە بەئاگا هاتنەوە و ڕەتیان کردەوە بچنە ژێرباری پڕۆژەیاسایەکەی نووری مالیکی و تیمەکەیەوە.
پڕۆژەیاسای ئەیلوولی ٢٠١١ لەڕووی ناوەڕۆکەوە، هەڵگێڕانەوەیەکی تەواوەتی پڕۆژەیاسای شوباتی ٢٠٠٧ بوو. لە پڕۆژەیاسای ئەیلوولی ٢٠١١دا، کە دەکرێت بە پڕۆژەیاساکەی مالیکی ناوببردرێت، دەسەڵاتەکانی بەڕێوەبردنی کەرتی نەوت و گازی سەرتاسەری عێراق، لە مەرکەزێکی توند و سنوورداری بەغدا چڕکرابوونەوە، بەجۆرێک کە هیچ ڕۆڵێکی بۆ حکوومەتی هەرێم و پارێزگا بەرهەمهێنەکانی نەوت نەهێشتبووەوە.
پڕۆژەیاسای ئەیلوولی ٢٠١١ لەڕووی ناوەڕۆکەوە، هەڵگێڕانەوەیەکی تەواوەتی پڕۆژەیاسای شوباتی ٢٠٠٧ بوو
دەستپێشخەرییەکەی مالیکی، لە ڕاستیدا، بەرگرتن بوو لەو هەوڵەی لەڕێگەی لێژنەی وزە و سامانە سروشتییەکانی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراقەوە خرابووەگەڕ بۆ بە بنەماگرتنی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی ساڵی ٢٠٠٧. لەکاتێکدا لایەنی کوردستانی لەڕێگەی حکوومەتی هەرێم و سەرۆکایەتی هەرێمەوە، بە فەرمی داوایان لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق کرد، لە کارەکانیان بەردەوام بن بۆ گفتوگۆکردن لەسەر ناوەڕۆکی پڕۆژەیاساکەی ساڵی ٢٠٠٧ و جەختیان لەوە دەکردەوە، کە لایەنی کوردستانی، سەرەڕای تێبینی و سەرنجەکانی لەسەر ناوەڕۆکی ئەو پڕۆژەیاسایە، بەڵام ڕەزامەندە بە گفتوگۆکردنی و لە میانەی دانیشتنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەران بۆ گفتوگۆکردنی پڕۆژەکە، سەرنج و تێبینییەکانی خۆیان دەخەنەڕوو.
هەرچەند پڕۆژەکەی مالیکی، کە تاکلایەنە ئامادە کرا بوو، نەیتوانی قۆناغی پەسندکردن ببڕێت، بەڵام هەوڵی پەسندکردنی یاسای نەوت و گازی عێراقی، بەو جۆرەی لە پێشتر دەستپێکرا بوو، ڕاگرت.
ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق لە ١٥ی شوباتی ٢٠٢٣
یەکێک لە خاڵەکانی کارنامەی کابینەکەی محەمەد شیاع سودانی، ئامادەکردن و پەسندکردنی یاسای نەوت و گازی عێراق بوو. لە سەرەتای کابینەکەوە، تیمێک لە کابینەکەی سودانی، دەستیان بە ئامادەکردنی ڕەشنووسێک بۆ یاسای نەوت و گازی عێراق کرد. حکوومەتی هەرێمی کوردستان هەرزوو لەڕێگەی ماڵپەڕی فەرمی حکوومەتی هەرێمەوە، ئامادەیی خۆی پیشاندا بۆ کارکردن لەسەر ئامادەکردنی ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق بەهاوبەشی و هەماهەنگی لەگەڵ لایەنی عێراقی.
لە ١٥ی شوباتی ٢٠٢٣دا، فەرمانگەی یاسایی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق، ڕەشنووسێکی نوێی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراقی ئامادە کرد و پڕۆژەکەیش بە دەست لایەنە پەیوەندیدارەکان لە هەرێمی کوردستان گەیەنرا.
پڕۆژەکەی سودانی، لەڕووی ناوەڕۆکەوە، بەتایبەت لەوەی پەیوەندی بە دەسەڵاتەکانی حکوومەتی فیدڕاڵی و حکوومەتی هەرێم و پارێزگا بەرهەمهێنەکانی نەوتەوە هەبێت، لە ناوەڕۆکی هەمان پڕۆژەیاساکەی مالیکی لە ٢٠١١دا، سەرچاوە دەگرێت. بەپێی ئەو پڕۆژەیاسایەکە ڕۆڵی هەرێمی کوردستان و پارێزگا بەرهەمهێنەکانی نەوت لە کەرتی نەوت و گازدا، بریتییە لە ئامادەکردنی ڕاپۆرت و پێشنیازکردن.
ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق لە تەمووزی ٢٠٢٣
جگە لە کابینەکەی محەمەد شیاع سودانی، حکوومەتی هەرێم لەو ماوەیەدا، بەردەوام ئامادەیی بۆ دەرکردنی یاسای نەوت و گازی عێراق دەربڕیوە. بەتایبەت دوای ڕەتکردنەوە و هەڵوەشاندنەوەی یاسای نەوت و گازی کوردستان لەلایەن دادگای فیدڕاڵی عێراقەوە، کە ژێرخانی یاسایی کەرتی نەوت و گازی هەرێمی کوردستانی هەژاندووە.
لە تەمووزی ئەمساڵ، محەمەد شیاع سودانی، سەرپەرشتی کۆبوونەوەیەکی بەرفرەوانی کرد، بە ئامادەبوونی هەردوو تیمی عێراق و کوردستان کە بۆ مەبەستی ئامادەکردنی ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق پێکهێنراون، هەروەها سەرکردە سیاسییەکان لە عێراق و کوردستان ئامادەی دیدارەکە بوون.
لەلایەن تیمی حکوومەتی عێراقەوە، ڕەشنووسێکی یاسای نەوت و گازی عێراق بە لایەنی کوردستانی درا، تیمی کوردستانی دەستپێشخەرییەکەی لایەنی عێراقیان لەو یەکەمین کۆبوونەوەیەدا ڕەت کردەوە.
لە یەکەمین کۆبوونەوەی هەردوو تیمی عێراق و کوردستان مەبەستی ئامادەکردنی دواین دەقی ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق، لەلایەن تیمی حکوومەتی عێراقەوە، ڕەشنووسێکی یاسای نەوت و گازی عێراق بە لایەنی کوردستانی درا، بە مەبەستی ئەوەی لە گفتوگۆکردن بۆ ئامادەکردنی ڕەشنووسی پڕۆژەیاساکە، هەردوولا لەسەر ئەم ڕەشنووسە قسە بکەن و بنەما بگیرێت. تیمی کوردستانی دەستپێشخەرییەکەی لایەنی عێراقیان لەو یەکەمین کۆبوونەوەیەدا ڕەت کردەوە.
لەڕاستیدا ئەو دواین ڕەشنووسەی لەلایەن تیمی عێراقەوە بە تیمی هەرێمی کوردستان درا، هەمان ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراقە، کە لە شوباتی ٢٠٢٣ لەلایەن فەرمانگەی یاسایی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراقەوە ئامادە کراوە، بەڵام هەندێک دەستکاری و گۆڕانکاری لە هەندێک ماددە و بڕگەدا کراوە، هەرچەند گۆڕانکارییەکان کەمن، بەڵام بە هەستکردن بۆ بەها و بایەخی دەقی یاسایی، ناتوانرێت بە سادەیی وەربگیرێت.
بەکورتی، لەو دواین ڕەشنووسەشدا، ڕۆڵی هەرێم و پارێزگا بەرهەمهێنەکانی نەوت، تەنیا ئامادەکردنی ڕاپۆرت و پێشنیازکردن و ئاگاداربوونە.
پوختە
هەر لەگەڵ پەسندکردنی دەستووری هەمیشەیی عێراقەوە، دوو ئاڕاستەی دژ و پێچەوانە بۆ بەڕێوەبردنی کەرتی نەوت و گاز لە عێراق هەیە. ئاڕاستەی یەکەم کە بەتایبەت لەلایەن هەرێمی کوردستانەوە خاوەنداریەتی دەکرێت، پێداگیری لەسەر بەڕێوەبردنێکی فیدڕاڵی و نامەرکەزییانە لە کەرتی نەوت و گازدا دەکات، بەجۆرێک کە حکوومەتی هەرێم و پارێزگا بەرهەمهێنەکانی نەوت، هەندێکیان دەسەڵاتیان لە بەڕێوەبردنی کەرتەکەدا هەیە، ئەو دەسەڵاتانە پێکەوە لەگەڵ حکوومەتی فیدڕاڵی بەڕێوەدەبردرێن و ڕێکخراون.
ئەو ئاڕاستەیە، لە ئامادەکردنی یەکەمین ڕەشنووسی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق لە ٢٠٠٦ەوە دەردەکەوێت، کە پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراقی شوباتی ٢٠٠٧ی لێدەکەوێتەوە.
ئاڕاستەی دووەم کە لەلایەن کابینە یەک لەدوای یەکەکانی عێراقەوە خاوەنداریەتی کراوە و دەکرێت، خۆی لە سەپاندنی دەسەڵاتێکی توند و مەرکەزی لە بەڕێوەبردنی هەموو کەرتی نەوت و گازی عێراق دەبینێتەوە
ئاڕاستەی دووەم کە لەلایەن کابینە یەک لەدوای یەکەکانی عێراقەوە خاوەنداریەتی کراوە و دەکرێت، خۆی لە سەپاندنی دەسەڵاتێکی توند و مەرکەزی لە بەڕێوەبردنی هەموو کەرتی نەوت و گازی عێراق دەبینێتەوە. ئەو ئاڕاستەیە پێداگیری دەکات، کە ڕۆڵی حکوومەتی هەرێم و پارێزگا بەرهەمهێنەکانی نەوت لە سەرتاسەری عێراقدا، ڕۆڵێکی تەواو شکڵی و ڕوواڵەتییانە بێت. لەکاتێکدا ئەو ناوەندەی بڕیار دروست دەکات، جێبەجێی دەکات و سەرپەرشتی دەکات، لە دەسەڵاتێکی مەرکەزی لە بەغدا چڕ دەکرێتەوە.
ئەو ئاڕاستەیە، لە ناوەڕۆکی پڕۆژەیاسای نەوت و گازی عێراق لە تەمووزی ٢٠٠٧-پڕۆژەیاسای دەستکاریکراو لەلایەن ئەنجوومەنی شورا- تا پڕۆژەیاساکەی مالیکی لە ئەیلوولی ٢٠١١ و دواجار پڕۆژەیاسای کابینەکەی سودانی لە شوبات و تەمووزی ٢٠٢٣دا، ڕەنگدانەوەی هەیە.
