هەموو ئەو زانیارییانەی دەربارەی ئەم کۆنفرانسە بڵاوکرانەوە بریتی بوون لەوەی کە “عێراق لە هەوڵی ئەوەدایە خراپی گۆڕانكاریی ژینگەیی كەمبكاتەوە، ئەوەش لە ڕێگای دروستكردنی چەندین بەنداو و گلدانەوەی ئاو بەتایبەتی لە هەرێمی كوردستان”. ئەوەی لەناو کەوانەدایە قسەی سەرۆک کۆماری عیراقە.
هەرچی سەرۆکی هەرێمی هەرێمی کوردستانیشە، زانیارییەکانی دەربارەی گۆڕانکاری کەشوهەوا هەر ئەوەندە بڕ دەکەن بڵێت: “ده‌بێ بایه‌خ و گرنگیی تایبه‌ت به پڕۆژه‌كانی به‌نداو و پۆندی گلدانه‌وی ئاو له هه‌رێمی كوردستان و ته‌واوی عێراق بدرێت. گرنگه له‌م بواره‌دا و بۆ چاندنه‌وه‌ی دارستانه‌كانیش حكوومه‌تی عێراقی فیدڕاڵ یارمه‌تیی هه‌رێمی كوردستان بدات.”
کورتکردنەوەی مەسەلەکانی پەیوەست بە گۆڕانکاری کەشوهەوا لە ئاودا، هەڵەیەکە و لەسەر زاری بەرپرسەکانەوە گەیشتووەتە ناو میدیا و ڕووبەری گشتی، بۆیە هەر باسی گۆڕانکاری کەشوهەوا دەکرێت، ئیتر دروستکردنی پۆند و بەنداو وەک چارەسەرێکی ئەفسوناویی تەماشا دەکرێت. لە ڕاستیدا ئەم تێگەیشتنە، بەشێکە لە تێنەگەیشتنی بەرپرسەکانی عێراق و هەرێمی کوردستان لە کاریگەرییەکانی گۆڕانکاری کەشوهەوا، چونکە لەپاڵ ئاودا گرفتێکی زۆر هەن، هەندێکیان بەئەنقەست پشتگوێ دەخرێن و هەندێکیشیان بەهۆی لێ نەزانین لە بارەیانەوە.
کاریگەری سووتەمەنی ژێرزەوی (نەوت، گاز و خەڵوز)، بەتایبەتی پیشەسازی نەوت، هۆکاری سەرەکیی زۆربوون و چڕبوونەوەی گازە گەرمکەرەوەکانن لە بەرگەهەوا و گلدانەوەی گەرما لەسەر زەوی. ئەمە ئەلیف و بای زانستی کەشوهەوایە، بەڵام هەردوو سەرۆک بەلایدا نەچوون و پێیان نەگوتین لەداهاتوودا چۆن چارەسەری مەسەلەی وزە دەکرێت. ئەمەیان پشتگوێ خستنە.
کاریگەرییەکانی گۆڕانکاری کەشوهەوا، لە سێ بواری تردا جگە لە ئاو، دەرکەوتوون و زیانەکانیش بەرچاون وەک: بواری یەکەم، لەدەستدانی خاک و بەبیابانبوون کە زریانی خۆڵی بەردەوام دەرەنجامێکی ڕاستەوخۆیەتی، بواری دووەمیش پەیوەستە بەوەی یەکەمەوە، ئەویش پیسبوونێکی لەڕادەبەدەری هەوایە کە بە پلەی یەکەم فاکتەری تێکچوونی تەندروستی گشتییە. هەرچی بواری سێیەمە لەدەستدانی هەمە-جۆرییە Biodiversity loss. هۆکاری فەرامۆشکردنی ئەم لایەنانە، ئاماژەیەکن بۆ هەژاریی ئاستی تێگەیشتن.
تێبینی و ئاماژە:
لەناوچوونی هەمە-جۆریی لە هەرێمی کوردستاندا، جگە هۆکارەکانی کەمئاوی و بەرزبوونەوەی پلەی گەرما و زنجیرەی خۆراک، دەکرێت دەسدرێژیی ڕاستەوخۆ بۆ سەر سیستمە ژینگەییەکان بەهۆکارێکی سەرەکی دابنرێت. ئەمەش پەیوەستە بە سیاسەتێکی چەوتی دژە-ژینگەیی کە حکوومەت و هەردوو حزبی حوکمڕان لە پشتییەوە وەستاون. بە کورتییەکەی، باڵادەستەکانی ناو حزب و حکوومەت لە ڕێگەی بزنس و کۆمپانیای وەبەرهێنانی خانووبەرەوە، دەستیان گەیشتووەتە ناو سیستمە سروشتییەکان. جگە لەوەش، نەبوونی یاسا و ڕێنمایی ژینگەیی بووەتە هۆی فرۆشتن و لەناوبردنی ڕووبەرێکی زۆری دارستان و ژینگەی سروشتی و گۆڕینیان بۆ باخی دەستکرد و شوێنی نیشتەجێبوون لەسەر حیسابی هەمە-جۆریی.
